اصلی‌ترین علت وقوع حوادث گودبرداری عدم‌جلوگیری از فعالیت مجریان فاقد صلاحیت در ساخت‌و‌سازهای شهری است.
واقعیت این است که مجریان فاقد صلاحیت از فاجعه‌ای که ممکن است اتفاق بیفتد، اطلاعی ندارند. گودبرداری یک علم است و همانطور که کسی نمی‌تواند جراحی انجام دهد و کارایی پزشک را داشته باشد، در صنعت ساختمان هم کسی که از زیر‌و‌بم گودبرداری و ساخت‌وساز آگاه نباشد، نمی‌تواند کارش را درست انجام دهد. اگرچه منکر اهمیت تجربه در صنعت ساختمان نیستیم و تحصیل‌کرده‌ها هم باید تجربه لازم را برای ساخت‌وساز با کیفیت به‌دست بیاورند اما تجربه به‌تنهایی و بدون پشتوانه علمی در بسیاری اوقات راه به جایی نمی‌برد.
در این میان نهادی که مجوز ساخت‌وساز را می‌دهد باید طبق قانون از مجری صاحب صلاحیت استفاده کند. مسلما شهرداری باید با کمک نظام مهندسی مجریان ساختمانی را طبقه‌بندی کرده و قوانین الزام‌آوری برای مجریان ساختمانی وضع کند.
یکی دیگر از اصلی‌ترین مسائلی که در گودبرداری همواره حادثه‌ساز است، این است که زمین پروژه‌های مختلف یکسان نیست و هرکدام شرایط مختص به‌خود را دارد و مجری تجربی به‌طور قطع نمی‌تواند تشخیص دهد که چگونه بر حسب جنس زمین و شرایط ژئوتکنیک می‌توان ساخت‌وساز پایدار کرد. به‌طور مثال موضوع آب‌های زیرزمینی و مهار آن از توانایی مجریان تجربی خارج است یا به‌طور مثال ممکن است زمین ساختمان از ماسه‌های روان تشکیل شده باشد که در این صورت ممکن است زیرساختمان مجاور به‌طور کلی حرکت کرده و خالی شود. البته از نقش حیاتی مهندس طراح و محاسب نباید غافل بود. اصلی‌ترین موضوع در این رابطه، استفاده از کارشناسان و شرکت‌های ژئوتکنیک در طراحی است.
یکی دیگر از عوامل تعیین‌کننده مهندسان ناظر هستند. اعتقاد دارم در رابطه با مهندسان ناظر نمی‌توان به‌طور کلی اظهارنظر کرد؛ برخی از آنها با وجود حق‌الزحمه اندکی که دارند، کارشان را به نحو احسن انجام می‌دهند اما برخی دیگر به هیچ عنوان نقش‌شان را حتی در زمان اجرای گودبرداری ایفا نمی‌کنند و فقط پای برگه‌ها را امضا می‌کنند. البته نظام مهندسی تاکنون اقداماتی برای بهبود وضعیت نظارت انجام داده است اما این اقدامات با توجه به حوادث زیادی که در کشور شاهدیم، کافی نبوده و باید با این موضوع ریشه‌ای‌تر برخورد شود. البته کسانی که از دانشگاه فارغ‌التحصیل می‌شوند و پس از شرکت در آزمون نظام مهندسی ساختمان، حق نظارت پیدا می‌کنند در ابتدای کار، ساختمان‌های با زیربنای کمتر که از وضعیت آسان‌تری نسبت به سایر ساختمان‌ها برخوردارند را نظارت می‌کنند اما به‌طور کلی اعتقاد دارم که مهندسان جوان‌تر باید بیش از سایرین از سوی نظام مهندسی درمعرض نظارت قرار بگیرند.
وزارت راه و شهرسازی توسط شورای‌عالی معماری و شهرسازی به نوعی نقش راهبری دارد ولی تمام کارهای ساخت‌وساز شهر از مسئولیت‌های شهرداری و نظام مهندسی است. البته چنانچه حوادث گودبرداری اتفاق بیفتد، وزارت راه و شهرسازی می‌تواند برای پیگیری موضوع و بهبود وضعیت ساخت‌وساز مداخله کند.
بهترین راهکار ارتقای صنعت ساختمان به‌ویژه چالش گودبرداری این است که باید کار فرهنگی وسیعی انجام شود. اعتقاد دارم که برگزاری همایش‌هایی با موضوع گودبرداری با دعوت از مسئولان و دست‌اندرکاران صنعت ساختمان می‌تواند منجر به همگرایی نقش‌آفرینان در گودبرداری شود. ضمن اینکه برای دانشجویان و کارشناسانی که فرصت کار اجرایی نداشته‌اند، یک فرصت مغتنم خواهد بود.
در پایان با توجه به حوادث متعدد گودبرداری به مردم توصیه می‌کنم که چنانچه گودبرداری‌ای در همسایگی آنان آغاز شده است، از نظر مهندسان متخصص در رابطه با کیفیت گودبرداری استفاده کنند و اگر تخلفی مشاهده کردند، به نظام مهندسی یا شهرداری مراجعه کنند و پیگیر موضوع باشند.
محمد عطاردیان
دبیرکل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارفرمایی کشور
بـرای عـضویـت در خـبـرنـامـه، پـسـت الکترونیک خود را وارد کنید.
