به چه قیمتی می‌توان کسی را کشت و خوشگل کرد؟

متبحر‌ترین جراحان پلاستیک و زیبایی معتقدند در شرایطی که بیمار نیازی به جراحی نداشته باشد، اصرار بیش از حد او نمی‌تواند مجوزی برای جراحی باشد.

با این حال بسیاری از پزشکان که دوره‌های تخصصی جراحی زیبایی بینی را نگذرانده‌اند به دلیل بازار گرم آن تبلیغات وسیعی را در مجلات انجام می‌دهند. عکس‌های تغییر یافته با نرم‌افزارهای عکاسی که ظاهرا وضعیت فرد را در دوران پیش و پس از جراحی نشان می‌دهد دل کسانی را که اعتماد به نفس کمی دارند برای تصمیم‌گیری می‌لرزاند. شایع‌ترین جراحی زیبایی در کشور، جراحی‌ پلاستیک بینی است. این در حالی است که بر اساس آماری که اخیرا توسط آکادمی جراحان زیبایی آمریکا انتشار یافته، آمار جراحی پلاستیک بینی در این کشور حتی در بین 5آمار جراحی اول قرار ندارد. از چه زمانی تغییر چهره برای افراد جامعه مهم شد؟ آیا جراحان درباره عوارض محتمل این جراحی‌ها به بیمارانشان هشدار می‌دهند؟ آیا تا‌کنون به سلامت روان کسانی که به هر قیمتی بینی خود را جراحی می‌کنند و از پزشکشان می‌خواهند طوری بینی آنها را جراحی کند که همه متوجه عملی بودن آن شوند توجه کرده‌اید؟

جراحی زیبایی مثل یک لباس می‌ماند که زیبنده کسی است که آن لباس به اندام او متناسب می‌نماید. دکتر فرهاد فیروزی، فوق‌تخصص جراحی پلاستیک در مورد فراگیر بودن این جراحی در بین ایرانی‌ها به خصوص جوانان گفت: به دلایل ژنتیکی، درصد زیادی از ما ایرانی‌ها بر اساس معیار‌های زیبایی شناختی جراحی پلاستیک، بینی‌های زیبایی نداریم. در کشور‌های اروپایی درصد افرادی که در قالب‌های زیبایی قرار می‌گیرند بیشتر است. به‌عبارتی شاید بتوان گفت که اگر بخواهیم ملاکمان دماغ‌های غربی باشد باید همه‌مان دماغ‌هایمان را عمل کنیم اما استاندارد‌های جراحی بینی و زیبایی برای هر کشوری فرق می‌کند و جراحان علاوه بر رعایت استانداردهای کتاب‌‌های جراحی، برای تناسب عرض و طول و حفره‌های بینی باید به این مسئله توجه کنند که استاندارد‌های زیبایی باید بومی‌سازی شود. زیبایی به نظر جراحان پلاستیک رعایت تناسبات است. ولی از آنجا که جراحی زیبایی مثل تناسبات لباس می‌ماند، امکان دارد کسی هم از نامتناسب بودن بینی خوشش بیاید ولی عموم افراد از تناسب اندام‌های چهره خوششان می‌آید.

وی افزود: به عنوان جراح بینی اولین چیزی که به آن توجه می‌کنیم این است که جراحی پلاستیک بینی تا چه میزان در چهره‌ فرد تغییر ایجاد می‌کند. جراح نمی‌تواند هر بینی‌ای را به هر شکلی که دوست داشت تغییر بدهد. بینی مثل خمیر مجسمه‌سازی نیست که بتوان آن را به هر شکلی درآورد. به همین دلیل هیچ جراحی نتوانسته است با عمل جراحی دو بینی شبیه به هم شکل دهد. برخی ازپزشکان بینی را در نرم‌افزارهایی چون فوتوشاپ تغییر می‌دهند و به بیمار می‌گویند که بینی‌ آنها را به همان شکل که دوست دارند درخواهند آورد در صورتی که هیچ کدام نمی‌توانند بینی را شبیه به عکسی دربیاورند که نشان داده‌اند. نشان‌دادن نمونه عکس بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد.

وی عوامل اجتماعی را در افزایش روند بی‌رویه جراحی بینی مؤثر دانست و گفت: درصد زیادی از زنانی که امکان ازدواج ندارند‌ برای اینکه امکان ازدواج خود را بیشتر کنند در یک رقابت قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر در حال حاضر تمایل پسرها به دلایل اقتصادی برای ازدواج کم شده و سن ازدواج در میان دختران و پسران بالا رفته است. مجموع این عوامل باعث شده که پسران و دختران با تغییر ظاهر برای برتری در این عرصه تلاش کنند. در ابتدا علاقه‌مندی به ظاهر و چهره طرف مقابل است که افراد را به هم نزدیک می‌کند و پس از آن موقعیت‌های اجتماعی و خانوادگی اهمیت پیدا می‌کنند. با نگاهی به آمار فروش لوازم آرایش در کشور نیز می‌توان متوجه شد که تا چه میزان جذابیت‌های ظاهری برای جوانان اهمیت و اولویت دارد. از سوی دیگر جراحی بینی برای طیف سنی خاصی از نوجوانان و جوانان مانند یک مد عمل می‌کند و بخشی از تمایل جوانان به جراحی ناشی از این گرایش اجتماعی است.

اعمال جراحی زیبایی اجرای تکنیک است و به داشتن مهارت افراد بستگی دارد. هر چقدر جراح تعداد بیشتری عمل موفق داشته باشد مهارت بیشتری دارد. ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین آمار را در منطقه ازنظر تعداد جراحی زیبایی دارد. به همین دلیل از کشورهای اطراف برای انجام این عمل‌ها به ایران مراجعه می‌کنند. جراح‌هایی که کمتر آزمون و خطا می‌‌کنند بیشتر از همه موفق هستند.

دکتر فرهاد فیروزی، فوق تخصص جراحی پلاستیک گفت: هزینه جراحی زیبایی نیز برای خیلی از اقشار متوسط و مرفه جامعه چندان گزاف نیست. بنابراین برای بسیاری از افراد با این استدلال که به جای مثلا یک دست‌بند طلا می‌توانند بینی متناسب و متفاوتی داشته باشند عمل جراحی زیبایی ارجحیت دارد. به جز عده‌ای از جراحان که رقم‌های غیرمتعارف می‌گیرند نرخ دستمزد جراحان برای بسیاری از کسانی که به دنبال چهره‌ متفاوت هستند مناسب است. ضمن اینکه باید بپذیریم که جراحی موفقیت‌آمیز می‌تواند اعتماد به نفس افراد را بالا ببرد.

وی در مورد عوارض جراحی بینی گفت: شایع‌ترین عارضه‌ای که پس از جراحی‌های زیبایی به خصوص بینی ایجاد می‌شود، نارضایتی بیمار است. مریض تصویر واضحی از شکل بینی خود پس از جراحی در دست ندارد و بسیاری از آنها بینی عمل شده‌ دوستشان را دیده‌اند و می‌خواهند بینی‌شان همان شکل شود در صورتی که هیچ دو عمل جراحی زیبایی شبیه به هم نمی‌شود. جراح نیز آینده عمل را به صورت شفاف نمی‌بیند؛ بنابراین امکان اینکه تصور ذهنی یک بیمار با واقعیت فاصله داشته باشد زیاد است. به طوری که می‌گویند 30درصد مراجعان از شکل بینی‌ای که در ذهن می‌پرورانده‌اند با آنچه پس از عمل برایشان ساخته شده است فاصله دارد. به‌عبارت دیگر جراحان وقت زیادی صرف این افراد می‌کنند تا آنها را نسبت به تناسب بینی‌شان پس از عمل متقاعد کنند و آنها دست از اصرار برای باریک یا سربالا کردن نوک بینی بردارند.

این فوق تخصص جراحی پلاستیک گفت: عارضه بعدی انحراف‌‌هایی است که یا پس از جراحی به وجود می‌آیند و یا جراح نمی‌تواند حین عمل، آنها را ترمیم کند. بخشی از بافت بینی از غضروف ساخته شده است و غضروف حافظه دارد. بینی نیز به مانند گوش وقتی تغییر شکل می‌یابد دوباره تمایل به بازگشت به شکل اولیه دارد. طی جراحی با زدن بخیه و برش شکل غضروف بینی تغییر داده می‌شود و در حین چند ساعت عمل جراحی تلاش می‌شود که ایرادهای آن برطرف شود و درصورت موفقیت‌آمیز بودن تغییر شکل غضروف، بقیه عمل انجام می‌شود. تغییر شکل غضروف بینی و تمایل بازگشت به شکل اولیه آن دست جراح نیست و امکان دارد پس از جراحی غضروف تغییر کند. 5تا 10درصد جراحی‌ها نیاز به ترمیم دارند. بخش عمده‌ای از عوارض جراحی به رعایت‌نکردن استانداردهای جراحی بینی بستگی دارد. برخی از جراحان برای کوچک کردن بینی بخیه‌های بیشتری استفاده می‌کنند که راه تنفس را تنگ می‌کند. مختل شدن وظیفه اصلی بینی از عوارض مهم جراحی بینی غیراستاندارد است.

وی در مورد عوارض غیرقابل جبران عمل بینی گفت: در برخی از جراحی‌ها به دلایلی که گفته شد، بافت بینی آسیب دیده ‌یا پوست این منطقه به کلی سیاه شده و ازبین رفته است. ما برای این بیماران مجبوریم از قسمت‌های دیگرپوست بدنشان بافت برای پیوند آماده کنیم و پیوند بزنیم. خاطرم هست که در دوره آموزشی جوانی به دانشگاه آورده شد تا ما با عارضه شدید روی بینی او بیشتر آشنا شویم. او به دلیل جراحی اشتباه، بینی خود را کلا از دست داده بود. و مجبور بود که با ماسک تردد کند. با همکاری استادان دانشگاه برای او چیزی شبیه به بینی تهیه شد ولی اثرات این عارضه برای همیشه با او باقی ماند.

وی تأکید کرد که تعداد زیادی از این عارضه‌ها به دلیل عدم نظارت متولیان ایجاد می‌شود و افزود: بر اساس قوانین پزشکی ما یک پزشک عمومی می‌تواند همه امور پزشکی را انجام دهد. حتی می تواند جراحی قلب انجام دهد به شرطی که مریض شاکی نشود و جراحی عارضه‌ای نداشته باشد. پزشکان به این قانون استناد می‌کنند و جراحی‌های تخصصی انجام می‌دهند. برخی از کسانی که جراحی بینی انجام می‌دهند دوره‌های آموزشی را نگذرانده‌اند.

دکتر فیروزی در پاسخ به این پرسش که به چه کسانی ‌ توصیه نمی‌کنید جراحی زیبایی بینی انجام دهندگفت: من به دو نکته در هنگام مراجعه اولیه بیماران برای جراحی توجه می‌کنم؛ اول اینکه وضعیت روحی بیمار را ارزیابی می‌کنم و دیگر اینکه در صورتی که شکل ظاهری بینی او متناسب و زیبا باشد بینی او را جراحی نمی‌کنم. با کمی حرف زدن با بیمار می‌توان تشخیص داد که او خودش جراحی را انتخاب کرده است یا با تشویق دوستان، چشم و هم‌چشمی با دیگران و یا به‌دست آوردن دل دیگران دست به چنین کاری می‌زند. عموما کسانی که با این دلایل مراجعه می‌کنند از جراحی خود راضی نخواهند بود.

امین رفیعی پور، عضو سازمان نظام روانشناسی کشور در گفت‌وگو با همشهری در مورد عوارض روانی جراحی‌های ناموفق زیبایی گفت: کسانی که به جراحی بینی روی می‌آورند به دو گروه تقسیم می‌شوند؛ یا به این جراحی به لحاظ فیزیولوژیک نیاز دارند و یا اختلالی در زمینه اعتماد به نفس و تصویر بدنی خود دارند. افرادی که در دسته دوم قرار می‌گیرند جراحی بینی می تواند برایشان اولین جراحی زیبایی یا فرایندی ادامه دار باشد. از آنجا که این دسته از افراد اعتماد به نفس کافی و تصویر درست و مناسبی از بدن خود در ذهن ندارند کم کم به سراغ جراحی‌های دیگر می‌روند. گذاشتن گونه، مژه، پروتز‌های مختلف ، تتو و ... از این دست تغییرات در تصویر ذهنی افراد با اعتماد به نفس پایین است. اعتماد به نفس پایین در سلامت روان این افراد اختلال ایجاد می‌کند و مشکلاتشان روزبه‌روز بیشتر می‌شود.

وی در مورد اثرات ناموفق بودن جراحی‌های زیبایی در روان افراد گفت: اختلال در تصویر بدنی به همراه ناموفق بودن این جراحی‌ها در این افراد موجب بروز افسردگی می‌شود. با توجه به اعتماد به نفس کم این افراد افسردگی آنها تشدید می‌شود و باید تحت درمان قرار بگیرند.وی توصیه کرد که پیش از عمل جراحی وضعیت شخصیتی افراد و سلامت روانی‌ آنها سنجیده شود و افزود: در صورتی که فرد با تصویر بدنی خود مشکل داشته باشد می‌توان آن را با مشاوره کمرنگ و رفع کرد. دکتر رفیعی‌پور در مورد شرایط جامعه گفت: با توجه به حجم تبلیغاتی که برای جراحی بینی وجود دارد به نظرم جامعه مسیر بدی را در پیش گرفته است. آمار نارضایتی‌ها روزبه‌روز بالاتر می‌رود در صورتی که بسیاری از این افراد نیازی به جراحی ندارند.